Fazla mesai yapma zorunluğu maalesef bir çok ülkede olduğu gibi Türkiye’de kanunlar dışına çıkılarak, çalışan işçilere zoraki fazla mesai zorunlu kılınıyor. Dünya standartlarında yemek saati dahil 8 saati geçmez iken Türkiye’de ki bir çok iş yerinde 10-12 saati bulan çalışma saatleri olabiliyor. Türkiye’de genel olarak yemek saati dahil 9 saat ön görülen mesai saatleri iken, bazı işverenler çalışanlarına zorunlu olarak günde 3-4 saat fazla mesai yaptırabiliyor. Buna en büyük etken ise şu anda ki mevcut işsizlik rakamları yani insanların, işten kovulmamak için ferakat etmesi gösteriliyor. Peki kanunlarımıza göre fazla mesai yapmak zorunlu mu? Hangi işlerde 7,5 saatten fazla mesai yapılmaz? Fazla mesainin yasal dayanağı nedir?… Bu soruları sizler için araştırdık işte ayrıntılar…
FAZLA MESAİYE KATILMAK ZORUNLU MUDUR?
Fazla mesai zorunlu mu sorusuna cevap vermeden önce fazla çalışmanın koşulları arasında işçinin rızasını almak gerektiğini ‘fazla çalışmanın koşulları’ konusunda değinmiştik. Bunun yanında ‘fazla mesai nedenleri ve türleri’ konusunda da hangilerinde işçi rızası aranır hangilerinde aranmadığını belirtmiştik. Normal fazla çalışmalarda işçi rızası aranırken, zorunlu ve olağanüstü fazla çalışmalarda işçi rızası aranmaz. İşçi rızasının aranmadığı fazla çalışmalara katılmak zorunludur.
Normal fazla çalışmalara katılmak işçi rızasına bağlıdır.fazla mesai zorunlu mu cevap da işçi rıza göstermediği takdirde işçi fazla çalışmaya zorlanamaz vardır. İşçi fazla çalışmaya rızayı ya işe başlarken ya da her yılbaşında fazla mesai formu diğer adıyla fazla çalışma muvafakatnamesi doldurarak işverenine yazılı olarak verir. Bu durumda işçi artık zorunlu olarak fazla çalışmaya mecburdur.
Eğer işçi işverene rızasını gösteren evrakı verdiğine pişman olmuşsa rıza gösterdiği tarihten itibaren 1 ay içinde işverene rızasını geri aldığını gösterir yazılı bir dilekçe vermek zorundadır. Bu dilekçeyle birlikte işçi fazla çalışmaya zorlanamaz.
FAZLA ÇALIŞMA KARŞILIĞI SERBEST ZAMAN VERİLMESİ
Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. İşçi bu serbest zamanı altı ay içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.
Yasal düzenlemede serbest zamanın kullanılması işçinin isteğine bağlandığından işverenin işçinin isteğine uyması gerekir. Ancak, işçi hak ettiği zamanı altı ay içinde işverene önceden yazılı olarak bildirecek, işin ve işyerinin gereklerine uygun olarak işverence belirlenen tarihten itibaren iş günleri içerisinde aralıksız olarak kullanacaktır. Böylece, serbest zamanın işi aksatmayacak şekilde kullanılması sağlanmış olacaktır.
FAZLA ÇALIŞMA YASAKLARI
Fazla çalışma yönetmeliğinde fazla çalışma yasakları belirtilmiştir. Buna göre günde 7.5 saat çalışabilecek veya 7.5 saatten az çalışmayı gerektiren işlerde, gece çalışmalarında, maden ocakları işleri, kablo döşenmesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer veya su altında çalışılacak yerlerde fazla çalışma yapılamaz.
Ayrıca 18 yaşından küçük olanlara ve iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile kararlaştırılmış olsa bile, sağlıklarının elvermediği hekim raporuyla belgelenen işçilere, yeni doğum yapan ve çocuk emziren işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.