ÖSYM, Kamu Denetçileri Kurumu’nun, Yükseköğretime Geçiş Sınavına ilşkin almış olduğu karara yönelik bir değerlendirme de bulundu. ÖSYM tarafından yapılan değerlendirmede, ÖSYM’nin resmi internet sayfasında duyurulurken konuya ilişkin şu ifadeler kullanıldı.
KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMUNA
İlgi: a. 24/03/2017 tarihli ve 86171061-100.06.02.02-E.2487 sayılı yazınız.
b. 30/03/2017 tarihli ve 86171061-101.06.02.02-E.2632 sayılı yazınız.
c. 30/03/2017 tarihli ve 86171061-101.06.02.02-E.2651 sayılı yazınız.
d. 31/03/2017 tarihli ve 19375276-659-E.12353 sayılı yazımız.
e. 28/04/2017 tarihli ve 86171061-101.07.04-E.4153 sayılı yazınız.
12 Mart 2017 tarihinde ÖSYM tarafından yapılan ve üniversiteye girişin ilk basamağını oluşturan Yükseköğretime Geçiş Sınavına (YGS), Kılavuzla birlikte ilan edilen yeni sınav kuralları gereği geç geldiği için sınav binasına alınmayanların durumu hakkında Kamu Denetçiliği Kurumunun (KDK) 2017/2171 başvuru numaralı, 28.04.2017 tarihli Kararı ile iki tavsiyede bulunulmaktadır. Bunlardan ilk tavsiye kararı; “Kurumumuza başvuran ve 116 adayın sınav saatinden önce sınav binalarında hazır bulunmalarına rağmen sınav binasına alınmamalarından doğan mağduriyetlerinin (LYS ye girmeye hak kazanan öğrenciler açısından yeni mağduriyetlere yol açmayacak şekilde) giderilmesi”; ikinci tavsiye kararı ise “Sınav saatinden 15 dakika önce sınav binası önünde hazır bulunma kuralının gözden geçirilerek bundan sonraki sınavlarda benzer radikal kararların alınması durumunda ölçülü ve orantılı davranılması ve yumuşak geçiş yapılarak, adayların ve ailelerinin iletişim ve medya araçları ile yeterince bilgilendirilmeleri” dir.
ÖSYM Yönetim Kurulunca ilgi yazıda belirtilen tavsiye kararlarına yönelik yapılan değerlendirmeler aşağıda sunulmuştur. 15 dakika kuralı, sınav güvenliğinin gereği gibi yerine getirilmesi, sınav öncesi işlemlerin sınav başlamadan önce tamamlanması ve adayların konsantrasyonunun bozulmaması gerekçeleriyle hayata geçirilmiştir. Kuralın, bu amaçların sağlanmasında hukukun genel ilkelerinden olan “ölçülülük” ilkesinin üç alt unsurundan biri olan elverişliliğe uygun olduğu KDK’nın tavsiye kararıyla da teyit edilmektedir. KDK Kararında bu kuralın “ölçülülük” ilkesinin diğer iki alt unsuru olan gereklilik ve orantılılık ilkelerine aykırılık teşkil ettiği ileri sürülmektedir.
ÖSYM, adaylara en az yük getirecek araç ve yöntemleri seçerek en uygun ve zorunlu/gerekli önlemleri almakta, iş ve işlemlerinde ölçülü davranmaya büyük özen göstermektedir. Alınan tedbir (15 dakika kuralı) hukuka ve hakkaniyete uygun olduğu gibi düzenlemeye ilişkin takdir yetkisi ölçülülük ilkesi çerçevesinde kullanılmıştır. Bu çerçevede anılan kuralın hem “gereklilik” hem de “orantılılık” ilkeleriyle de uyumlu olduğu değerlendirilmektedir.
GEREKLİLİK ilkesi çerçevesinde ele alındığında; Ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar, teknolojik gelişmeler ve geçmiş sınav uygulamalarından elde edilen tecrübeler ışığında, ÖSYM tarafından her bir sınava özgü hazırlanan Kılavuzlar sürekli güncellenmekte ve 6114 sayılı Kanun’un 7 nci maddesinin 5 inci fıkrasına göre ilgili sınavlara başvurular öncesinde adaylara ve diğer ilgililere tebliğ hükmünde olmak üzere resmi internet sitesinden yayımlanmaktadır. Bu çerçevede, ÖSYM Yönetim Kurulu’nun 29.12.2016 tarihli ve YK 2016/26 sayılı kararı ile 2017 yılından itibaren bütün sınav kılavuzlarında yer almak üzere bazı yeni düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemelerden biri de, sınavlarda soruları cevaplama süresi başlamadan önce, sınav salonlarındaki aday ve görevliler tarafından yapılacak iş ve işlemlerin zaman ve sürelerinin dakika cinsinden belirlendiği Sınav Uygulama Talimatı’nın uygulanmaya başlanmasıdır. Bunun yapılabilmesi için, adayların tümünün salonda bulunmasını sağlamak üzere 15 dakika kuralı getirilmiştir. Buna göre, sınavın zamanında ve hatasız başlatılabilmesi için, adayların sınav binalarına girişlerini, sınav sorularını cevaplama zamanı başlamadan 15 dakika önce tamamlamaları gerekmektedir. Benzer uygulamalar, TOEFL (30 dk), PISA (20 dk) gibi yaygın bilinen uluslararası sınavlarda da yer almaktadır.
Yüzbinlerce adayın katıldığı, ÖSYM’nin kadrolu personeli olmayan binlerce kamu görevlisinin görev yaptığı, büyük titizlik gerektiren sınav süreci; ancak yoruma ve kişisel inisiyatife açık olmayan kesin kurallarla güvenli ve sağlıklı biçimde yürütülebilmektedir. Bu yüzden, 6114 sayılı Kanun’un 2 nci maddesi gereği sınav kuralları ayrıntılı biçimde kılavuzlarda ilan edilmekte, bütün görevli ve adayların bu kuralları titizlikle uygulaması istenmektedir. Bir sınavın geçerli sayılmasının ilk ve en önemli şartı, başvurudan başlayarak her aşamada ilgili sınavın kılavuzunda tanımlanan kurallara uygun biçimde sınav sürecinin sonlandırılmasıdır. 2017 YGS’de 2.265.908 aday sınava başvuruda bulunmuş, sınav 7.646 binada, 123.311 salonda, 348.049 görevli ile gerçekleştirilmiştir. Bazı görevliler, özellikle YGS gibi büyük sınavlarda, yılda sadece bir ya da iki kez ÖSYM sınav görevi yapmaktadırlar. Örneğin, 2016 yılı boyunca yapılan tüm sınavlarda, sınav görevlilerinden 209.236’sı sadece bir kez, 117.858’i iki kez, 101.400’ü de üç kez ÖSYM sınavlarında görev almıştır. Bu nedenle tüm adaylara sınav kurallarının aynı şekilde uygulanmasının sağlanması ve görevli hatalarının önüne geçilmesi ancak görevlilerce yürütülecek iş ve işlemlerin en ince detayına kadar açık ve anlaşılır bir şekilde tanımlanması ve sıkı zaman çizelgesine bağlanması ile mümkün olabilmektedir. Bu tanımlılığı ve zamanlılığı sağlamak üzere hazırlanan Sınav Uygulama Talimatına göre, sınav binasına girişten itibaren yapılacak tüm işlemler, adaylar ve görevliler için uygulama birliği sağlamak ve görevlilerin muhtemel yorum farklılıkları nedeniyle oluşabilecek kural ihlallerini ortadan kaldırmak amacıyla, her bir iş ve işlemin uygulama zamanı ve süresi, saat ve dakika cinsinden belirlenmiştir. Soru kitapçıkları ve cevap kağıdı formları üzerinde adaylar tarafından yapılması gerekli olan ve değerlendirme işlemleri için son derece önemli olan bilgilerin yazılması, kontrol işlemlerinin yapılması ve görevlilerin de sınav kuralları ile ilgili Talimatta yazılı açıklama ve uyarıları zamanında yapabilmesi ve sınavın sağlıklı bir ortamda yürütülebilmesi için, sınava girecek tüm adayların bu esnada sınav salonunda hazır bulunmaları zorunludur. Bu çerçevede adayların, binaya girdikten sonra sınava gireceği salonları bulmaları, lavabo/tuvalet ihtiyacını karşılamaları ve salondaki yerlerini alarak soruları cevaplama saatinin başlaması öncesinde;
– cevap kağıtlarının kendi adlarına düzenlenip düzenlenmediğini kontrol etmeleri,
– cevap kağıdı üzerine Ad-Soyad, T.C. Kimlik Numarası ve imza alanlarını eksiksiz doldurmaları,
– soru ve cevap kağıdının birleştirildiği sınav kitapçığı uygulamasında, el yazısıyla alınan aday bilgileri yanı sıra yazı karakteri tespiti için büyük-küçük alfabe harfleri ile rakamlar için ayrılmış alanları doldurmaları,
– soru kitapçıkları dağıtıldıktan sonra kitapçığın sayfalarında bir eksiklik veya hata olup olmadığını tek tek kontrol etmeleri,
– soru kitapçığı üzerindeki soru kitapçık numarasını cevap kağıdı üzerinde ilgili alana yazıp kodlamaları gerekmektedir.
Aynı zaman dilimi içinde görevlilerin ise;
– salonda bulunan adayların giriş belgeleri ile kimlik bilgilerinin Salon Aday Yoklama Listesindeki fotoğraf ve bilgilerle tek tek karşılaştırması varsa kimliği kuşkulu adaylarla ilgili olarak Bina Sınav Sorumlusunun haberdar edilerek gerekli işlemlerin yapılması,
– Sınav Uygulama Talimatında belirlenen açıklamaların her işlem öncesinde tüm adayların duyacağı şekilde yüksek sesle okunması,
– adaylara dağıtılan ve kontrolü aday tarafından yapılan soru kitapçıkları üzerindeki karekod etiketlerinin sökülerek tek tek Salon Aday Yoklama Listesinde adayın fotoğraf ve bilgilerinin bulunduğu alana yapıştırılması ve varsa adayla ilgili açıklamaların kodlanıp yazılması işlemlerini soruları cevaplama süresi başlamadan önce tamamlamaları gerekmektedir.
Aday ve görevliler için yukarıda sayılan iş ve işlemlerin cevaplama süresi başlamadan tamamlanabilmesi salondaki aday sayısına bağlı olmak üzere ortalama 20 kişilik bir sınıf için yaklaşık 15 dakika almaktadır. Bu iş ve işlemler için kesin süreler belirlendiğinden, sınavın bütün salonlarda tam zamanında başlayabilmesi ve kuralların tüm adaylara eşit biçimde uygulanabilmesi için, adayların soruları cevaplamaya başlama saatinden en az 15 dakika önce sınava girecekleri binalarda hazır bulunmaları sınav güvenliğini ve adaletini sağlamak için gerekli bir uygulamadır.
Tüm iş ve işlemlerin zamanlı ve disiplin içinde yerine getirilmesini ilke edinen ÖSYM tarafından yapılan genel duyuruların yanı sıra tüm adaylara elektronik onay sistemi ile birebir tebliğ edilen, “süresi içinde sınav binasına giriş yapmayan adayların sınava alınmaması kuralı”, hizmetin gerekleri dikkate alındığında bireylerin eğitim haklarına ölçüsüz müdahale edilmesi olarak kabul edilemez. Milyonlarca adayın katıldığı sınavlarda yapılacak düzenlemeleri; kusur, ihmal, tedbirsizlik, özensizlik, önem vermeme, yanlış bilme, unutkanlık veya kendi iradesine bağlı olmayan, kaza, hastalık, hava koşulları, trafik yoğunluğu gibi nedenlerle sınava katılamayan adayların olması her sınavda muhtemeldir. Bu ve buna benzer gerekçelerle sınava geç kalan adayların sınava alınmaması, idare tarafından adayların temel haklardan mahrum edilmesi olarak değil, sınava özgü hizmetin gereklerinin bir sonucu olarak değerlendirilmelidir. Nitekim kamu idarelerine ve yargı mercilerine yapılan hak arama başvurularında, KDK’ya yapılan başvurular da dahil olmak üzere, belirli süreler aranmakta, bu süreler içinde yapılmayan başvuruların işleme alınmaması, Anayasa’nın teminat altına aldığı temel haklardan yoksun bırakılma olarak değerlendirilmemektedir.
Geç geldiği için sınava alınmayan adaylarla ilgili KDK’nın, soruların cevaplanmaya başladığı anda sınav binasına gelen adayların da başka salonlarda sınava alınması önerisi, aşağıdaki gerekçelerle sınav güvenliğinde yönetilmesi mümkün olmayan ciddi zafiyet oluşturacaktır.
