CHP Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba, 24 Haziran 2018’de devreye giren Cumhurbaşkanlığı sisteminin, iş hayatına ve ekonomiye getirilerini şu ifadelerle özetledi;
CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ NE GETİRDİ?
Veli Ağbaba, Cumhurbaşkanlığı sistemine geçilmesiyle, kendi iddialarına göre şu değişiklikler oldu;
Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin meşru hale getirildiği 24 Haziran 2018 seçimlerinin ardından iki yıl geçti. Yeni hükümet sistemi ülkenin hiçbir sorununa çare üretmediği gibi ülkeyi tarihinin en büyük ekonomik krizlerinden birinin içerisine savrulmasına neden oldu. Hükümet sistemi bu süreçte en çok işçi haklarını hedef aldı. Aradan geçen 2 yıllık süreçte işçiler; işsizliğin, yoksulluğun, iş cinayetlerinin ve geçim sıkıntısı nedeni ile intihaların pençesinde geçirdi.
Pandemi sürecini fırsata çeviren iktidar işçi haklarına yönelik saldırılarını arttırırken, salgın döneminde virüsten kurtulan işçi bu seferde AKP iktidarına yakalandı.
İSTİHDAM ORANLARI
İstihdam 2 yılda 3 milyon 181 bin kişi azaldı. 24 Haziran seçimlerinin ardından yeni hükümet sistemi ile birlikte ekonomide yaşanan sıkıntılar zirve noktasına ulaştı.
Haziran 2018’de ülkede toplam istihdam sayısı 29 milyon 314 bin kişi iken, son TÜİK verilerine göre Mart 2020’de istihdam toplam 3 milyon 181 bin kişi azalarak 26 milyon 133 bine geriledi.
Bu süre içerisinde istihdamı korumak ve arttırmak amacıyla işsizlik sigorta fonundan işverenlere Aktif işgücü programları, işgücü eğitim programları ve teşvik ödemeleri adı altında 50 milyar TL’den fazla ödeme yapılmasına rağmen istihdam kaybı devasa seviyelere ulaştı.
2,5 MİLYON İSTİHDAM İDDİALARI HAVADA KALDI
Bakan Albayrak’ın 2,5 milyon istihdam sözü havada kalırken, son iki yılda 2,5 milyon kişi iş gücünden çekilmek zorunda kaldı.
Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi süresince iş bulma ümidi olmayanların sayısı 690 bin kişi artarak 484 bin kişiden 1 milyon 174 bin kişiye ulaştı.
ASGARİ ÜCRET MAAŞI
2019 yılı için asgari ücret %26’lık artış ile 1604 TL’den 2020 TL’ye çıkarken, 2020 yılı için asgari ücrete %15 oranında zam yapılmış, asgari ücret 2324 TL’ye yükselmişti. Yeni hükümet sistemi ile birlikte asgari ücrete ortalama %20,5 oranında zam yapılırken, açlık sınırı ise 2018 Haziran ayından bugüne en az %42 oranında arttı. Açlık sınırı son iki yılda asgari ücretin 2 katı oranında artış gösterdi. Asgari ücret ile geçinmek durumunda kalan 10 milyona yakın işçi yeni hükümet sisteminde açlık ücretine mahkûm oldu
Açlık sınırı Haziran 2018 yılında yapılan araştırmalara göre 1714 TL iken açlık sınırı 2,500 TL’ye ulaştı.
ASGARİ ÜCRETTE ALIM GÜCÜ
2018 yılı Haziran ayında dolar kuru 4,59 TL iken bir asgari ücretli maaşı ile 349 dolar alabiliyorken, 2020 yılında bu oran 320 dolara gerilemiştir. Dolar kuru 2020 Mayıs ayında 7,26 TL’ye yükselmiş, 2324 TL asgari ücret son iki yılda 29 dolar değer kaybetmiştir.
GEÇİM SIKINTISI
Türkiye ekonomisi yeni hükümet sistemi ile tarihinin en ağır ekonomik krizlerinden birini yaşarken, krizin ağırlığını yine en çok dar gelirli yurttaşlar hissetti. 2018 ve 2019 yılları arasında geçim sıkıntısı, borç ve işsizlik nedeni ile resmi olmayan verilere göre en az 104 kişi intihar ederek yaşamına son verdi.
İşyerlerinde artan denetimsizlik ve ihmaller işçilerin canına mal olmaya devam etti. 24 Haziran 2018 yılından 2019 Ocak ayına en az 1201 işçi,2019 yılında en az 1740 işçi ve 2020 yılının Mayıs ayına kadar geçen sürede ise en az 743 işçi olmak üzere son iki yılda en az 3684 işçi yaşamını kaybetti.
Yani Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde son iki yılda her ay ortalama 153 işçi, günde ise en az 5 işçi evine bir dilim ekmek götürebilmek için çalışırken yaşamını kaybetti.
Yeni hükümet sisteminde çalışanların hakları Yağma Hasan’ın böreğine dönüştü.
Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin ilk kararnameler ile; Ekonomik ve Sosyal Konsey yapılanmasının içeriği değiştirilerek Cumhurbaşkanlığına bağlandı
1 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Asgari Ücret Tespit Komisyonu Cumhurbaşkanlığına bağlı kurullara bağlandı.
Devlet Denetleme Kurulu yeni rejimde Cumhurbaşkanlığına bağlı hale getirilirken Sendikaların denetimi de Devlet Denetleme Kurulu’na bağlandı.
Yeni Ekonomi Programı’na göre 2019’daki 60 milyar TL’lik kemer sıkma kalemlerinin 10,1 milyar TL’si sosyal güvenlik alanında yapılması ön görüldü.
Zorunlu BES sistemi yeniden şekillendirildi ve çalışanların sistemden çıkışı zorlaştırıldı.
Çalışanlara ek vergiler getirildi emekçilere zorunlu kemer sıkma politikaları dayatıldı.
İşsizlik sigorta fonundan son iki yılda işverenlere teşvik ve destek olarak 35 milyar TL para aktarılırken, işsizlere ödenen miktar ise 16 milyar TL civarında kaldı.
VİRÜSTEN KURTULAN İŞÇİ AKP’YE YAKALANDI
Türkiye’de covid-19 virüsünden kaynaklı olarak pandemi süreci sağlık sorunundan ziyade adeta bir işçi sorununa dönüştü. Hükümet bu süreçte virüs ile mücadeleyi bir kenara bırakıp işçilerle ve onların kazanılmış hakları ile mücadele etmeye girişti. Bu süreçte Bakanlık verilerine göre en az 4 milyon 848 bin kişi gelir kaybına uğradı.
Bu süreçte işten çıkartma yasağı adı altında ücretsiz izin uygulamasına izin verildi. Ücretsiz izne çıkartılan 1 milyon 358 bin işçiye 1177 TL yerine kişi başı hesabına göre aylık sadece 418 TL ödendi.
1000 TL SOSYAL YARDIM
Hazine ve Maliye Bakanı pandemi sürecinde çarpan etkisi ile birlikte açıklanan ekonomik paketin oranını 500 Milyar TL olarak açıklamasına rağmen, ücretsiz izne çıkartılan 1 milyon 358 bin kişiye, kısa çalışma ödeneğinden yararlanan 3 milyon 490 bin kişiye,1000 er TL sosyal yardım yapılan 6 milyon 73 bin haneye ve işsizlik ödeneğinden 717 bin kişiye toplamda 20 milyar TL para verildi. Bu oran 500 Milyar TL’nin yüzde 4’üne tekabül ederken, ILO verilerine göre dünyada işsizlik yardımı için yapılan %18’lik payın açık ara gerisinde kaldı.
Hukuksuz bir şekilde toplu sözleşme hakkı 3 aylık süre ile askıya alındı.
SGK hukuka aykırı olarak Covid-19’u iş kazası ve meslek hastalığı olarak tanımlamayacağını genelge ile belirtti.
Ve son olarak yıllardır iktidarın hedefinde olan kıdem tazminatının fon devredilmesi tekrar gündeme getirildi.
