Petrol, çağımızın ekonomileri açısından oldukça önemli bir enerji girdisidir. Bunun en önemli sebeplerinden biri, petrolün Dünya toplam enerji tüketimi içerisindeki yüksek payıdır. Petrolün yoğun kullanımının en önemli sebebi ise yaygın tüketim ağıdır. Günümüzde elektrik üretiminden, taşımacılığa kadar çok büyük bir yelpaze de kullanımı söz konusudur. Petrol oluşumunun çok uzun yıllar alması sebebiyle enerji kaynakları sınıflandırmasında, yenilenemeyen (fosil) kaynaklar içerisinde yer almaktadır. İçten yanmalı motorların icadıyla birlikte büyük bir değer kazanan petrol, tarihinin en hazin dönemini yaşıyor. Petrolün artık sudan bile daha ucuz olduğu bir döneme girdik. Yoksa petrolün devri kapanıyor ve artık yenilenemeyen (fosil) kaynaklar yerine yenilenebilir enerji kaynakları çağına mı geçiş yapıyoruz?
PETROL ARTIK SUDAN BİLE UCUZ
Dünya koronavirüs salgınıyla birlikte daha önce benzeri görülmemiş bir karantina sürecinin içinden geçerken ekonomik atkiviteler de büyük bir durgunluk süreci yaşıyor. Koronavirüs başta ABD ve Avrupa olmak üzere tüm bölgelerde can kayıplarına sebep olurken aynı zamanda da hayatın durmasına neden oluyor.
İşte hem ekonomik hareketliliğin hem de sosyal hayatın zayıflamasına bağlı petrol talebindeki büyük düşüş önceki gece petrol piyasalarında tarihi bir şoka neden oldu. Batı Teksas (WTI) tipi ham petrol fiyatları -37.6 dolar seviyesine kadar geriledi. Bu düşüşteki ana etken petrol yatırımcılarının Oklahoma Eyaleti’nin Cushing şehrindeki petrol depolama tesislerinin dolma noktasına gelmesi ve petrolü koyacak yer bulamama konusundaki paniği oldu. WTI tipi ham petrolü vadeli kontratlarla alıp satan yatırımcılar kontratların 21 Nisan’daki son günü gelmeden ellerindeki kontratları bir sonraki haziran kontratı ile değiştirerek pozisyonlarını kapatmak istediler. Bu noktada
ise yatırımcıların pozisyonlarını kapatmak ve fiziki olarak petrolü almamak için yaptıkları satışlar nedeniyle panik havası oluştu. Bunun etkisiyle mayıs vadeli WTI kontratının fiyatı -40 dolar seviyelerine kadar geriledi. Böylece 1946 yılından bu yana ABD’de petrol fiyatlarında ilk kez negatif fiyatlar görülmüş oldu. Tabiri yerindeyse çok kısıtlı bir işlem hacmi gerçekleşse de petrol sudan kat kat ucuz hale geldi.
NEDEN SADECE ABD PETROLÜ?
Petrol son aylarda üretici ülkelerin fiyat ve arz savaşı ile mücadele ederken buna virüse bağlı ekonomik daralma da eklenmişti. Bu iki etken fiyatların hızla tarihin en düşük seviyelerine çekilmesine neden oldu. Brent ve Dubai petrollerine ek olarak ABD tipi ham petrol (WTI) dünyadaki 3 gösterge petrolden biri. Peki neden Brent petrol 25, Dubai petrolü 24 dolarken WTI eksi seviyeleri gördü?
Uzmanlara göre buradaki ilk madde ABD’nin elindeki petrol bolluğuna rağmen iç piyasadan gelen zayıf ekonomik talep ve ithalatın tamamen durması. İkinci neden ise hala hızla üretilmeye devam eden petrolün koyulacağı depoların neredeyse ağzına kadar dolması. Bu noktada üreticiler ne pahasına olursa olsun kulelerin tamamen üretimden çekilmesini istemiyor. Ancak Brent petrol için henüz aynı tehlike kendini göstermedi. Burada benzer şekilde bir depolama sorunu da bulunmuyor.
TÜRKİYE’YE YANSIMASI NASIL OLUR?
Petrol piyasası uzmanlarına göre ABD petrolünde yaşanan bu krizin Türkiye’deki akaryakıt fiyatlarına yansıması kademeli olacak. Petrol fiyatlarındaki düşüş sürse de doların hala Türk Lirası karşısındaki güçlü pozisyonunu koruduğunu belirten uzmanlar, “Hem akaryakıt fiyatlarındaki vergiler ve doların yüksek seviyesini koruması nedeniyle petroldeki düşüş Türkiye’de akaryakıt fiyatlarına olması gerekenden daha sınırlı yansıyor” dedi.
Petrolde fiyatların 5-6 ay daha bu seviyelerde seyretmesi ile akaryakıtta ve doğalgaz kontratlarında da indirime gidilebileceğini belirten uzmanlar, “Kalıcı ve sürdürülebilir ekonomik yapı için çok düşük petrol fiyatları kimseye fayda sağlamıyor. Özellikle Türkiye’nin ihracat pazarlarından olan Rusya ve Ortadoğu ülkelerinin alım gücünün düşmesi Türkiye için kötü bir ihracat performansı demek” diye konuştu.
TRUMP’TAN KARANTİNA BASKISI
ABD Başkanı Donald Trump, bir haftadır valiler üzerinde büyük bir baskı kurarak kademeli olarak karantina kurallarının gevşetilmesini ve bazı fabrikalarda kontrollü üreteme geçilmesini istiyor. Analistlere göre Trump’ın buradaki asıl amacı ABD’deki duran iç talebi tekrar canlandırmak. Petrol sektörü için bir fon oluşturulacağını söyleyen Trump, “Bu düşüşün nedeni, kimsenin şu anda araba kullanmaması. Fabrikalar, iş yerleri kapalı. ABD olarak, Stratejik Petrol Rezervimize 75 milyon varil petrol alacağız. Şimdi petrol almanın tam zamanı. 1 ay gibi bir zamanda ham petrol fiyatları 25-28 dolar aralığını görür, diye düşünüyorum” dedi.
DAHA DA İNECEK
Uzmanlar virüs salgınının gidişatına bağlı olarak ABD tipi ham petrolde haziran vadeli kontratların yine son gününde -70, -80 dolar seviyelerini görebileceğini belirtiyor.
YÜZDE 22 DÜŞTÜ
Dün brent petrol de yaşanan gelişmelere paralel olarak yüzde 22 değer kaybederek 20 doların altını gördü.
DÜŞÜK FİYAT KALICI OLABİLİR
Koronavirüs krizinin sürmesi ve talebin düşük kalması durumunda gelecek ay da benzer bir tablo yaşanması mümkün görünüyor. Hürriyet’e konuşan Boğaziçi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Gürkan Kumbaroğlu, “Petrolde bu fiyat seviyeleri Türkiye’deki üreticiler için maliyetleri daha da aşağı çekecek ve küresel rekabette avantaj sağlayacaktır” yorumunda bulundu.
Kumbaroğlu, “1 Mayıs itibarıyla OPEC grubunun üzerinde anlaştığı 9.7 milyon varillik kısıtlama her ne kadar OPEC tarihindeki en büyük kısıntı olsa da fiyatlara etki etmeyecek çünkü talep düşüşü çok daha fazla, yaklaşık 30 milyon varil. Yani mayıs ayında da 20 milyon varil fazladan piyasaya pompalanacak ve stokta tutacak yer yok” sözleriyle durumu değerlendirdi. Kumbaroğlu, haziran satışlarındaki fiyatın 17 dolara düşmesi nedeniyle gelecek ay yeni bir kriz ihtimali konusunda “Eğer virüs etkisi, haziranda devam ederse haziran fiyatları da eksiye düşer. Buna izin verileceğini sanmıyorum zira ABD’de sokağa çıkma yasaklarına karşı protestolar başlamış durumda. ABD petrol ve gaz üreticileri de iflasın eşiğine geldi. Bu şirketler iflas ederse sadece işini kaybeden insanlar ve kaybedilen ihracat geliri değil, aynı zamanda batık krediler nedeniyle finans sektörü de tehdit altında olacaktır. Bu duruma yol açmamak için virüs tehdidi ortadan kalkmasa bile ABD’deki kısıtlamaların Mayıs ayı içerisinde yavaş yavaş kaldırılacağını düşünüyorum. Kısıtlamalar kalksa bile petrolde arz fazlalığı devam edeceğinden fiyatlar düşük seyredecektir” ifadelerini kullandı.
