IMF Türkiye ekonomisini 19 maddede tüm çıplaklığı ile sıraladı!

Uluslararası Para Fonu (IMF) pandemi süreci başlangıcından bu yana yürüttüğü para politikaları hakkında ki raporunu yayınladı. 19 madde ile Türkiye ekonomisinin değerlendirildiği raporda, yapılan yanlışlıkları, gelinen süreci ve öngörüleri tüm çıplaklığı ise sıralandı.

Kırılganlıkları daha da kötüleştirdi

Salgın, diğer tüm ülkelerde olduğu gibi Türkiye'ye de insani ve ekonomik ağır bir zarar verdi. Para ve kredi genişlemesine odaklanan politika tepkisi, ilk şoktan sonra büyümede güçlü bir toparlanmaya yol açtı, ancak aynı zamanda önceden var olan kırılganlıkları daha da kötüleştirdi. Bu, ekonomiyi iç ve dış risklere karşı daha duyarlı hale getirdi. Hızlı para ve kredi büyümesinden uzaklaşan son politika dönüşü memnuniyetle karşılanmaktadır. Bu pivot devam ederse ve geçici ve hedeflenen salgın odaklı ek mali destek, orta vadeli mali konsolidasyon için güvenilir bir planın yanı sıra odaklanmış finans sektörü ve yapısal reformlar ile birleştirilirse tamponlar daha hızlı yeniden oluşturulabilir. Yapısal reformlar, pandeminin uzun vadeli olumsuz etkileri riskini azaltmaya odaklanmalı,

Covid-19 Şoku: Etki ve Politika Tepkisi

1. Türkiye 2020'ye önceden var olan kırılganlıklar ile girdi. Geçtiğimiz on yıldaki büyüme, büyük ölçüde dışarıdan finanse edilen kredi ve talep teşvikinden kaynaklandı. Sonuç olarak, artan dış finansman ihtiyaçları, azalan rezervler, yüksek enflasyon ve artan dolarizasyon, Türkiye'yi yükselen piyasa benzerlerinden ayırıyor.

2. Pandemi, acı verici bir insani ve ekonomik bedel ödedi. Yaklaşık 25 bin Türk öldü ve 2,4 milyon hasta enfekte oldu. Virüs çevreleme önlemleri, daha da yüksek bir ücretin önlenmesine yardımcı oldu, ancak aynı zamanda, 2020'nin ikinci çeyreğinde ekonomik faaliyet ve istihdamda kaçınılmaz bir ani düşüşe yol açtı.

3. Pandemiye ilk politika tepkisi, GSYİH'da keskin bir toparlanmaya yol açtı. Erken teşvik, öncelikle politika faiz indirimleri, devlete ait bankaların ucuz ve hızlı kredi büyümesi ve krediyi artırmak için tasarlanmış idari ve düzenleyici önlemler dahil olmak üzere hızlı para ve kredi genişlemesine dayanıyordu. Bir miktar mali boşluğa rağmen, doğrudan mali önlemler, esas olarak vergi ertelemeleri biçiminde, ancak aynı zamanda istihdam desteği de dahil olmak üzere, GSYİH'nın yalnızca yüzde 2,5'ini oluşturuyordu. Bu birleşik önlemler, ekonomik aktivitenin üçüncü çeyrekte güçlü bir şekilde pandemi öncesi seviyelerin üzerine çıkmasına yardımcı oldu ve Türkiye, 2020'de pozitif genel büyüme kaydettiği tahmin edilen birkaç ülke arasında yer aldı.

4. Ancak bu politika yanıtı, güvenlik açıklarını da şiddetlendirdi. Enflasyon hedefin çok üzerinde kalmaya devam ediyor ve politika güvenilirliğini daha da artırıyor. Artan dolarizasyon, görece yüksek ithalat ve finansal çıkışlar, liradaki değer kaybını durdurmak için büyük ölçekli döviz müdahalesini tetikledi.

5. Para politikasını sıkılaştırmak ve kredi büyümesini yavaşlatmak için yakın zamanda yapılan politika pivotu memnuniyetle karşılanmaktadır. 2020'nin sonlarından itibaren, para politikasının sıkılaştırılması, geçici düzenleyici tedbirlerin gevşetilmesi ve devlete ait banka kredilerindeki belirgin yavaşlama, lira üzerindeki baskıyı sınırlamaya ve güveni yeniden inşa etmeye yardımcı oldu. Brüt rezervler o zamandan beri genel olarak stabilize oldu, ancak önerilen aralığın oldukça altında ve çoğu emsalin çok altında. Net uluslararası rezervler (NIR) pozitif kalırken, merkez bankası (TCMB) ile döviz (döviz) swapları çıkarıldığında net pozisyon negatiftir.

Bir Kurtarma, ancak Önemli Riskler İçerir

6. Ekonominin 2021'de pozitif büyümenin devam etmesi bekleniyor. Aşının yaygınlaşması ve ticari ortak büyümesinin toparlanmasıyla ve ayrıca esas olarak 2020'den itibaren büyük pozitif büyüme devir oranını yansıtan Türkiye'nin GSYİH'sinin yaklaşık 6 oranında genişlemesi bekleniyor. 2021'den itibaren yüzde. 2022'den itibaren büyümenin tekrar trendine oturması bekleniyor (yaklaşık yüzde 3½). Enflasyonun 2021 sonuna kadar ılımlı bir şekilde düşmesi ve hedefin oldukça üzerinde kalması bekleniyor; ve cari açığın GSYH'nin yüzde 3½'üne düşmesi bekleniyor, bu da büyük ölçüde düşük altın ithalatının ve turizmin ılımlı toparlanmasının yansıması. Pandemi azaldıkça istihdamın yavaş yavaş iyileşmeye devam etmesi bekleniyor.

7. Ancak düşük tamponlar, güvenlik açıklarının yüksek kalacağı anlamına gelir. Düşük döviz rezervleri, yüksek dış finansman ihtiyaçları ve yüksek yurt içi döviz mevduatı ile birleştiğinde, ekonomiyi hem yurt içinde hem de yurt dışında şoklara ve duyarlılık değişikliklerine karşı savunmasız bırakmaktadır. Mevcut politikalar kapsamında, tamponlar kademeli olarak yeniden oluşturulacaktır.

Politika Karmasında Daha Fazla Değişim Gerekiyor

8. Zaman içinde sürdürülen politikaların daha fazla dengelenmesi, daha dayanıklı orta vadeli büyümenin temelini oluşturacaktır. Karşılama politika eksenini temel alarak, talep yönetimi politikalarının önümüzdeki aylarda dikkatli bir şekilde kalibre edilmesi gerekmektedir. Geçici ve hedefe yönelik ek pandemi odaklı mali desteğin eşlik ettiği sağlam bir parasal duruş sürdürmek, genel olarak tarafsız, ancak daha iyi ayarlanmış bir politika duruşuna ulaşacaktır. Böyle bir ayarlama, inandırıcılığın ve tamponların yeniden inşasına yardımcı olurken, aynı zamanda pandemiden kaynaklanan insani ve ekonomik ihtiyaçlara da yanıt verir.

Para Politikası - Güvenilirliğin Güçlendirilmesi ve Tamponlar

9. Enflasyon beklentilerinin istikrara kavuşmaması durumunda, daha fazla ölçülü para politikası sıkılaştırmasına ihtiyaç duyulacak şekilde, sağlam bir para politikası duruşu sürdürülmelidir. Ayrıca, enflasyon beklentilerini daha iyi tespit etmek, sermaye girişlerini sürdürmek ve dolarizasyonun giderilmesi için TCMB'nin yakın zamandaki ileriye dönük yönlendirmesi doğrultusunda herhangi bir erken gevşemeden kaçınılmalıdır. Bu eylemler, özellikle TCMB'nin bağımsızlığını desteklemeye yönelik adımlar ve para politikası çerçevesinin zamanında teknik olarak gözden geçirilmesi dahil olmak üzere daha geniş reformlarla birleştirildiğinde, daha güçlü bir lira ve daha yüksek rezervlerin yolunu açacaktır.

10. Şeffaf bir rezerv biriktirme stratejisi, koşullar elverdiği ölçüde geliştirilmeli ve uygulanmalıdır. Bu rezerv birikimi, şeffaf rezerv satın alma açık artırmalarıyla gittikçe daha fazla gerçekleşmeli ve tutarlı ve net bir iletişimle desteklenmelidir. Lira'yı desteklemek için tasarlanmış kalan idari tedbirler de koşullar elverdikçe kademeli olarak kaldırılabilir.

Mali Politika - Pandemiyle İlgili İhtiyaçları Karşılamak

11. Pandemiyle ilgili acil ihtiyaçları karşılamak için, bu yıl ek hedefli ve geçici mali destek dağıtılmalıdır. Türkiye'nin 2021'de desteği genişletmek için, muhtemelen GSYİH'nın yüzde 1'i düzeyinde bir mali alanı var. Savunmasız hanelere ve kayıt dışı çalışanlara yapılacak ek sosyal transferler, pandemiden en çok etkilenenlerin desteklenmesine yardımcı olacaktır. Ekonomik koşullar kötüleşirse daha fazla destek düşünülmelidir.

12. Buna paralel olarak, pandemi sonrası toparlanma yolunda ilerlediğinde yürürlüğe girecek olan mali konsolidasyon için güvenilir ve ayrıntılı bir planın ana hatları şimdi belirtilmelidir. Bu, Türkiye'nin önemli mali çıpasını güçlendirmeye yardımcı olacaktır. Spesifik olarak, orta vadede GSYİH'nın yaklaşık yüzde 1,5'inin konsolidasyonu, borcun tekrar düşüş yoluna girmesine yardımcı olacaktır. Şimdi yasallaştırılabilen ve 2022'den itibaren yürürlüğe girebilen konsolidasyon planı, KDV muafiyetlerini düzene sokmaya ve geçici transferler ve sübvansiyonların rasyonelleştirilmesine ve yatırım teşviklerini rasyonelleştirmeye yönelik daha fazla çabayı içerebilir. Daha da önemlisi, harcamalarda etkinlik bulmaya yönelik daha fazla çaba, bu çabaları tamamlayacaktır.

13. Mali yapısal reformlar, konsolidasyonu destekleyecek ve mali riskleri azaltacaktır. Mali şeffaflık ve kredibilite, bir mali risk beyanı ve tüm KİT'lerin yarı-mali operasyonları hakkında kapsamlı bilgiler yayınlayarak daha da güçlendirilecektir. Ayrıca, bir izleme raporu yayınlayarak ve yeni bir KÖİ yasasını sonuçlandırarak Kamu Özel Ortaklıklarının (PPP'ler) denetimini ve yönetimini güçlendirmeye yönelik devam eden çabalar sonuçlandırılmalıdır. Bu mevzuat için PPP'lerin değerlendirme ve yetkilendirme dahil genel bütçe süreciyle tam olarak entegre olmasını sağlamak önemli olacaktır. Son olarak, bütçe uygulamasını güçlendirmeye devam etme çabaları da yardımcı olacaktır.

14. Bütçe dışı kurumların daha fazla izlenmesi de yardımcı olacaktır. Bütçe dışı ve diğer merkezi olmayan hükümet kurum ve kuruluşlarının kapsamı ve rolü, maksimum şeffaflık ve güçlü bir yönetişim çerçevesi ile dikkatli bir şekilde tanımlanmalı ve izlenmelidir. Bu bağlamda, Türkiye Varlık Fonu'nun yönetişim yapısı da olası çıkar çatışmalarını sınırlandıracak şekilde iyileştirilebilir.

15. Borçlanma vadelerinin uzatılması ve döviz iç borçlanmaya olan bağımlılığın azaltılması yoluyla borç yönetimi güçlendirilmeye devam edilmelidir. Bu hatlardaki son hamleler memnuniyetle karşılanmaktadır.

Finans Sektörü Politikası - Krediyi Azaltın ve Bilançoları Güçlendirin

16. Kredi büyümesinin normalleşmeye devam etmesi olumlu bir gelişmedir. Politika faizleri arttıkça ve kredileri teşvik eden düzenlemeler kaldırıldıkça kredi büyümesi yavaşladı. Kredi Garanti Fonu (KGF) aracılığıyla sağlanan kredi, salgın sırasında KOBİ'lerin ötesine genişletilirken, ileriye dönük olarak, bu kredi KGF'nin orijinal yetkisine uygun olarak KOBİ'lerle sınırlandırılmalıdır.

17. Bankaların bilançolarındaki eski sorunlar, zaman içinde daha tam olarak tanınabilir. Pandemi azalırken, proaktif olarak sermaye ve likidite tamponlarını aşağı çekerek kredi zararlarının tanınmasını teşvik etmek için ihtiyatlı standartlar güçlendirilmelidir. Bankalar tarafından tahakkuk tedbirlerinin ve kredi ertelemelerinin aşamalı olarak kaldırılması, borçların yeniden yapılandırılmasını daha da teşvik edecektir. Ekonomi pandemiden kurtulurken, kapsamlı bir üçüncü taraf varlık kalitesi incelemesi ve ardından gelen stres testleri, güveni güçlendirecek ve sıkıntılı varlıklar için pazarın geliştirilmesine yardımcı olacaktır. Ayrıca, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) bağımsızlığını güçlendirmek ve reform çözüm çerçevelerini güçlendirmek için Bankacılık Kanununda önerilen revizyonlarda gecikmelerden kaçınılmalıdır. Yetkililerin 2021'de yeni bir Mali Sektör Değerlendirme Programına devam etme niyetini memnuniyetle karşılıyoruz.

18. Banka döviz yükümlülükleri dikkatli bir izleme gerektirir. Bankaların yasal gereklilikleri karşılanırken, döviz likidite riskleri dikkatle izlenmeye devam edilmelidir. Ayrıca, açık döviz pozisyonları üzerindeki düzenleyici limitler sıkı bir şekilde uygulanmalıdır.

Pandeminin Uzun Vadeli Etkilerinin Azaltılması

19. Pandeminin işgücü piyasaları ve finansal olmayan şirketler üzerindeki uzun vadeli olumsuz etkilerinin riskleri, hedeflenen önlemlerle ele alınmalıdır. Türk ekonomisi esnek ve girişimcidir, bu da pandemi sonrası ekonomiye uyum sağlamak için iyi bir işarettir. Bununla birlikte, yeterli bir güvenlik ağı sağlarken işgücü piyasası esnekliğine yardımcı olan politikalar, kaynakların yeniden tahsisini ve istihdam yaratılmasını destekleyecektir. Kadınların işgücüne katılımı, genç işsizliği ve kayıt dışılığa özellikle vurgu yapılması gerekmektedir. Başka yerlerde olduğu gibi, pandeminin bir sonucu olarak kurumsal borç sıkıntısı vakalarının artması bekleniyor. Yaşayabilir ancak geçici olarak iflas eden firmaların hızlı bir şekilde "devam eden endişeler" olarak yeniden yapılandırılması gerekir; dayanılmaz firmaların verimli bir şekilde yıkılması gerekir. Mevcut koşullarda, 'mahkeme dışı' yeniden yapılandırma mekanizmalarının rolü çok önemlidir. Birlikte ele alındığında, bu politikalar daha kalıcı ve kapsayıcı bir iyileşme için temel sağlayacaktır.