Sigortasız çalışan nasıl emekli olur? Sigortasız çalışanın tazminat hakkı var mı?

Emeklilik için üç şart bulunuyor. Bunlar olmazsa olmaz. Belli bir süre sigortalı olmak (kadınlarda 20, erkeklerde 25 yıl), ilk sigortalı olduğunuz tarihe göre belirli bir süre prim ödemek ve yine işe giriş tarihinize göre belli bir yaşı tamamlamak. Bu üçü bir araya gelmeden emekli olmak mümkün olmuyor.

9 Eylül 1999'dan sonra ise, yaş ve prim şartı yükseliyor. Bu kez yıl şartı ortadan kalkıyor. Erken sigortalı olup hem primi hem yılı dolduranlar yaş şartı için maalesef beklemek zorundalar.

Bu bekleme süresini çalışarak da geçirebileceğiniz gibi ihtiyacınız yoksa çalışmadan da bekleyebilirsiniz.

Ancak işverenin yükü artmaya başladığından beri sigortasız işçi çalıştırılanlar da çoğaldı. Başlangıçta emeklilik zamanları hiç düşünülmese de yaş kemale erince emekli olmanın önemi anlaşılıyor.

ÇALIŞTIĞINIZA DAİR YAZILI BİR BELGE MUTLAKA ALIN

Yasayla sağlanan haklar var. Yani sigortasız çalıştırılan işçiler bu haklarını aramalı. Bunun ilk yolu Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) şikayet. SGK’nın işçi şikayetlerine göre işlem yapabilmesi için ise işçilerin işten ayrılmamış olması gerekiyor. İşten çıktıktan/çıkarıldıktan sonra yapılan şikayetlerin olumlu sonuç vermediği ifade ediliyor. Ancak, işçinin elinde yazılı belge varsa işten çıktıktan sonra yapılan şikayetlerden de işçi lehine sonuçlar çıkabilir.

İŞTEN AYRILDIKTAN 5 YIL İÇİNDE HİZMET TESPİT DAVASINI AÇTIRIN

SGK’ya ve diğer kurumlara şikayetlerden bir sonuç çıkmazsa çalışanın dava açma hakkı var. İşçiler sigortasız çalıştıkları sürelerini, işten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde açacakları hizmet tespit davasıyla da tespit ettirebilir. Mahkemece tespit edilen ücretlerle çalışma gün sayıları SGK tarafından dikkate alınır ve o işçinin sigortasına geriye dönük işlenir.

SİGORTASIZ ÇALIŞANLARIN TAZMİNAT HAKKI VAR MI?

İşverenin işçisini hiç sigortaya bildirmemesi, sigorta primlerini ödememesi ve sosyal haklardan mahrum bırakması, işçiye haklı fesih imkanı veriyor. Düşük ücretten bildirim de haklı fesih nedeni. Bütün bu durumlarda iş sözleşmesini sona erdiren işçi, kıdem tazminatını alır. İşveren her çeşit sigortasız çalıştırma halinde o işçinin kıdem tazminatını da ödemek zorunda. Yargıtay’ın verdiği kararlar da bu yönde.

İŞ GÜVENCESİ TAZMİNATI NEDİR?

Çalıştığı işyerinde sigortasız olduğunu iddia ederek SGK’ya başvuran işçileri, işveren çoğunlukla çıkarıyor. Eğer işyerinde 30’un altında işçi varsa, SGK’ya şikayeti sebebiyle kişi işten çıkarıldığında işveren ‘kötü niyetli’ sayılacak ve ihbar tazminatının 3 katı tutarında ‘kötü niyet tazminatı’ ödeyecek. Eğer kişi 30 ve üzeri işçinin olduğu bir yerde çalışıyor ve sigortasız çalıştırıldığını SGK’ya bildirdi diye işten çıkarılıyor ise ‘iş güvencesi kapsamında’ işe iade davasını kazandığında işveren işe iade etmezse, o işçiye en az 4, en çok 8 aylık ücreti tutarında ‘iş güvencesi tazminatı’ ödemek zorunda kalır.