Temel gıda fiyatları yükseliyor!

Koronavirüs pandemisinin küresel tedarik zincirlerini olumsuz etkilemesi ile temel gıda fiyatları dünyanın bazı bölgelerinde aşırı artış gösterdi. Temel gıda ihtiyacında dışarıya bağımlı olan başta Türkiye gibi birçok ülkede, bu artıştan etkilenmesi öngörülebilir.

PİRİNÇ VE BUĞDAY

Pirinç ve buğday fiyatları -dünyada tüketilen kalorinin yaklaşık üçte birini oluşturan besin grubu- vadeli ve spot piyasalarda sert artış gösterdi.

MART AYINDA PERAKENDE FİYATLARI YÜZDE 30 ARTTI

Bu durum ithalata dayalı ekonomiler için salgının ülkelerin satın alma güçlerini azaltması ile birlikte ekstra finansal yük de yaratıyor. Örneğin, Nijerya'da pirincin perakende fiyatı yalnızca Mart'ın son dört gününde yüzde 30 yükseldi.

Perakende fiyatlardaki artışı tetikleyen en önemli faktörün tahıl vadelilerindeki aşağıya sızma etkisi mi, bölgesel arz tıkanmaları mı, panik alımları mı yoksa tüm bunların kombinasyonu mu olduğu net değil.

ENDİŞELER ARTIYOR

Net olan şey ise, yakın zamanda dünyada gıda sıkıntısı yaşanmayacağı öngörülmesine karşın, politika yapıcıların bunları doğru zamanda, doğru miktarda ve doğru fiyatta ulaştırabileceklerine yönelik endişelerin arttığı.

Rabobank International Tarımsal Emtia Piyasaları Direktörü Stefan Vogel konuya ilişkin, "Koronavirüs olmasaydı bu sorunlar yaşanmayacaktı, insanlar arz tedariki konusunda endişeliler" şeklinde açıklamada bulundu.

Fiyatlara yönelik alınan önlemler ekonomide geniş çaplı olarak daha farklı yönde hareketlere sebep oluyor. Pandemi dolayısıyla işletmelerin kapanması ile deflasyon endişeleri arttı, işsizlikte yükseliş yaşandı ve petrol piyasası kötüye gitti.

Geçtiğimiz ay küresel gıda fiyatları göstergesi temel olarak enerji fiyatlarındaki düşüşün bioyakıta dönüştürülen şeker gibi ürünlere talebi azaltması ile keskin bir düşüş kaydetti, fakat gıda fiyatları dünya genelinde paralel hareketler göstermedi. Daha geniş kapsamlı düşüşlerde dahi bazı kritik gıda mahsulleri uç değerler aldı. Bu bağlamda pirinç üçüncü art arda aylık yükselişini kaydetti.

ÜLKELER GIDA STOKLUYOR, TAHIL FİYATLARI ARTIYOR

Corona virüsü salgınıyla birlikte başta makarna olmak üzere gıda ürünlerine dönük hızlı talep artışı, hem fiyatları artırırken hem de ülkeleri gıda güvenliği için olağanüstü önlemler almaya itiyor.

Dünyanın birinci büyük buğday ihracatçısı Rusya ve üçüncü büyük pirinç ihracatçısı Vietnam, ihracata sınırlamalar getirirken, birçok ülke buğday başta olmak üzere hububat stoklarını artırmak üzere harekete geçti.

Yıllık 35-40 milyon ton buğday ihraç eden Rusya, nisan-haziran döneminde buğday ihracatını 7 milyon tonla sınırlamayı değerlendiriyor.

Salgın nedeniyle lojistik hizmetlerinde yaşanan sorunlar da, başta hububat olmak üzere birçok gıda üründe tedarik sorunlarına neden oluyor.

İHRACAT SINIRLAMALARI VE STOKLAMA FİYATLARI ARTIRIYOR

Dünyanın en büyük tahıl ithalatçısı olan Mısır’da hükümet, temel gıdalarda stokların artırılması kararı alındı. Filipinler de pirinç stoklarını artırmak üzere harekete geçti.

Financial Times’ın AgriCensus analisti Tom Houghton’dan aktardığına göre, buğday ithalatı yapan Cezayir ve Türkiye, iki hafta öncesine göre ton başına sırasıyla yüzde 8 ve yüzde 10 daha fazla ödeme yaptı.

Tahıl fiyatları Chicago borsasında mart ortasına göre yüzde 10 artarken, bu dönemde dünyanın ikinci büyük buğday ihracatçısı Fransa’da fiziki buğday fiyatları yüzde 11 yükseldi.

Bir ton buğday fiyatı, uluslararası piyasalarda 9 Mart’ta 170 dolar iken, 6 Nisan itibarıyla 193 dolardan işlem görüyor. Son bir aydaki fiyat artışı, yüzde 13,5 seviyesinde.

Vietnam’da da pirinç fiyatları sene başına göre yüzde 14 artışla ton başına 410 dolara ulaştı.

Mevcut durum akıllara, 2007-2008’de gıda fiyatlarında kuraklık kaynaklı yaşanan artışları ve beraberinde gelen siyasi istikrarsızlıkları getirdi.

Mevcut durumda henüz ürün hasatlarında bir sorun yok. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’na (FAO) göre, buğday üretiminin bu yıl, son beş yıllık ortalamanın yüzde 3 üzerinde olması bekleniyor.

Buna rağmen, ihracat yasakları, fiyat artışları ve stokçuluğun, gıda güvenliği konusunda sorunlar yaratabileceği uyarıları yapılıyor.

KRİZ UYARISI

ABD Tarım Bakanlığı eski baş ekonomisti ve Uluslararası Gıda Politikası Araştırma Enstitüsü kıdemli araştırmacısı Joe Glauber, “Ortada gerçek bir kriz yokken kriz yaratabiliriz” uyarısında bulundu.

Artan talebin yanı sıra sıra corona virüsü salgınıyla birlikte gelişmekte olan ülke para birimlerindeki sert düşüş de, gıda fiyatlarında artış olabileceği kaygısıyla ihracat sınırlamaları yapılmasında etkili oldu.

Örneğin, Rusya’da ruble’nin değeri dolar karşısında yüzde 16 geriledi. Bu nedenle, üreticiler ürünlerini iç pazar yerine ihracata yönlendirmek istiyor. Hükümet de, bu duruma karşı ihracat kotası getirmeye hazırlanıyor.

FAO Baş Ekonomisti Maximo Torero, ihracat kısıtlamalarının hata olduğu ve durumu daha kötüye götüreceği uyarısında bulundu.

TMO'dan 175 bin tonluk buğday ithalatı

TMO'dan 175 bin tonluk buğday ithalatı

MAKARNA FİYATI BİR YILDA YÜZDE 32 ARTTI

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Mart 2019’da 3,73 TL olan bir kilogram makarna fiyatı, Mart 2020’de 4,91 TL’ye yükseldi. Makarnada bir yıllık fiyat artışı yüzde 32 oldu.

Yine TÜİK’e göre, bir kilogram pirinç fiyatı da bu dönemde yüzde 12 artışla 8,81 TL’den 9,86 TL’ye yükseldi.

Dünyanın ikinci büyük makarna ihracatçısı Türkiye’de firmalar, iç talebi karşılamak üzere ihracata bir süre ara vermişti. Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği (TMSD) Başkanı Abdülkadir Külahçıoğlu, Türkiye'nin yıllık makarna üretim kapasitesinin 3 milyon ton olduğunu, geçen yıl iç pazara 700 bin ton, dış pazara 1 milyon 200 bin ton satış yaptıklarını belirtmişti.

Yıllık 600 milyon dolarlık ihracatla dünyanın ikinci büyük makarna ihracatçısının Türkiye olduğunu kaydeden Külahçıoğlu, salgınla birlikte artan iç talebi karşılamak için ihracat kanalından gelen siparişleri üç ay ötelediklerini dile getirmişti.

Türkiye, makarnada genel olarak yurt içine dönük üretimi yerli buğdayla, yurt dışına üretimi ithal buğdayla yapıyor.